Barski ljetopis: Promovisane antologije crnogorske narodne proze u izdanju Matice crnogorske
Izvor: JU Kulturni centar Bar
Foto: Dragica Orlandić
U okviru književne selekcije 38. „Barskog ljetopisa“, promovisane su četiri renomirane antologije crnogorske narodne proze, objavljene u izdanju Matice crnogorske.
Riječ je o ponovnom izdavanju antologije bajki „Vilina gora“, legendi „Vatra samotvora“, basni „Kad je sve zborilo“ i priča „Potopno vrijeme“ čiji su priređivači Radoje i Danilo Radojević.
-Tokom razgovora moderatora Radomira Petrića sa predsjednikom i generalnim sekretarom Matice crnogorske mr Ivanom Jovovićem i Ivanom Ivanovićem, te Marijom Šušter, profesoricom književnosti, istaknut je značaj ovih antologija za očuvanje bogate usmene baštine i njihova uloga u edukaciji novih generacija – poručuju iz JU Kulturni centar Bar.
Program je započeo pismom Milovana Radojevića, sina Danila Radojevića, priređivača izvornog izdanja antologije, koji iz opravdanih razloga nije prisustvovao promociji.
-Zadatak Radojev bio je da iz dostupne literature, ali i od savremenika koji su pamtili ili zapisivali, prikupi i odabere autentične prozne narodne iskaze nastajale na crnogorskom tlu- navodi u pismu Milovan Radojević ističući, između ostalog, da su na „nemirnom prostoru Balkana Crnogorci stoljećima opstajali i u grču oslobodilačke borbe dospjeli do 19. vijeka, ali bez naučnih institucija i bez obrazovanog kadra koji bi otpočeo izgradnju nacionalne samosvijesti na osnovama bogatog kulturno-povijesnog nasljeđa“.
Ivan Ivanović je naglasio da su motivi za novo izdanje antologija crnogorske narodne proze duboko povezani sa misijom Matice crnogorske – afirmacijom nacionalnog i kulturnog identiteta.
Projekat je, podsjetio je, prije više godina začet idejno, a zahvaljujući Milovanu Radojeviću, koji je na neki način odlučujuće uticao, došlo je do njegove realizacije.
Ovo izdanje, po riječima Ivana Ivanovića, donosi nekoliko važnih novina u odnosu na prvo.
-Najznačajnija se odnosi na upotrebu svih 32 slova crnogorskog pisma, čime je prvi put tekst izdat u formi koja dosljedno prati savremene crnogorske pravopisne standarde.
Time je učinjen važan korak u afirmaciji i primjeni crnogorskog jezika u književnoj i akademskoj produkciji. Pored toga, izvršeno je dodatno jezičko prilagođavanje sadržaja.
Iako su u prvom izdanju priređivači već pružili objašnjenja za veći broj manje poznatih riječi, u međuvremenu se pokazalo da je za savremenu čitalačku publiku, posebno mlađe naraštaje, potreban širi spektar objašnjenja.
U skladu s tim, u ovom izdanju dodat je još jedan broj riječi uz odgovarajuća tumačenja- navodi se u saopštenju.
-Važan segment izdanja čine uvodne studije, predgovori i pogovori koje su priredili Radoje i Danilo Radojević.
Riječ je o ozbiljnim naučnim radovima koji se ne zadržavaju na popularnom prikazu građe, već zadiru u suštinske aspekte crnogorske narodne proze uključujući legende, bajke, basne i pripovijetke i pružaju čitaocima metodološki utemeljeno i sadržajno bogato uvodno tumačenje-kazao je Ivanović ističući da su antologije izazvale kontinuirano i rastuće interesovanje publike, što dodatno potvrđuje potrebu i značaj ovakvih izdanja u savremenom kulturnom i obrazovnom prostoru Crne Gore.
Ivanović je najavio i njihova ilustrovana i audio-izdanja kao i prevod na engleski jezik, „da bi bile dostupnije, prijemčivije i ostale ukorijenjene u svijesti novih generacija“.
Govoreći o značaju edicija koje su promovisane sinoć, mr Ivan Jovović je naglasio da bi „Antologiju crnogorske narodne proze“ u porodičnoj biblioteci trebalo da ima svaki crnogorski dom, kako u Crnoj Gori, tako i u iseljeništvu, „jer su u ovom četvoroknjižju date slike i cjelokupna iskustva stoljećima nataložene usmene tradicije generacija naših predaka“.
Prema riječima Jovovića, čitajući stranice ovog izdanja, ubrzo prepoznajemo da te književne strukture nosimo negdje duboko u sebi.
-Prvo izdanje crnogorskih legendi, bajki, basni i narodnih kazivanja objavljeno tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka palo je u zaborav najviše zbog nepostojanja konzistentne crnogorske kulturne politike-smatra Jovović dodajući da je upravo zato ovaj izdavački poduhvat značajan radi afirmacije usmene književnosti na kojoj smo, u principu, svi mi porasli.
Crnogorska kultura, prema riječima Jovovića, ima velike diskontinuitete u proteklih hiljadu godina – nastavak je saopštenja.
-Crnogorci su među četiri slovenska naroda krajem XV vijeka štampali knjige – inkunabule, da bi crnogorski narod prvu polovinu XIX vijeka dočekao gotovo bez prosvjetnih i kulturnih ustanova.
Ipak, za cijelo vrijeme tog civilizacijskog regresa, opstala je tradicija crnogorske usmene književnosti čije su visoke domete odavno prepoznali slavistički naučni krugovi-pojašnjava Jovović.
Osvrnuvši se na sadržinu legendi, basni, bajki i narodnih kazivanja iz antologija crnogorske narodne proze, Jovović ističe da ona pokazuje autentičnost crnogorskog kulturnog koda u prošlosti.
-One su zadugo oblikovale kolektivni mentalitet Crnogoraca, s obzirom na to da su gotovo do savremenog doba opstale u Crnoj Gori zahvaljujući tradicionalnim oblicima organizacije društvenog života, bratstvima i plemenima u čijim kamenim kućama i kulama se njegovala epska svijest-
Marija Šušter ističe da je narodna književnost zastupljenija u programima i planovima osnovnih nego srednjih škola, te da s obzirom na to da joj ne možemo ustanoviti vrijeme nastanka i prestanka, ne može se svrstati ni u jednu od epoha književnosti, pa se izučava nakon uvoda u teoriju književnosti, kada se učenici upoznaju sa elementarnim književno-teorijskim pojmovima.
-Generalno, mi imamo jedan odijum prema narodnoj književnosti i za to je možda kriva podjela na pisanu i usmenu književnost, odnosno umjetničku i narodnu.
Samim tim što je narodna, znači da nije umjetnička što je stavlja u nekakav drugi red, a samim tim, u drugi red se stavlja i jezik kojim je pisana-objasnila je Šušter posebno ukazujući na značaj antologije bajki, žanra koji je nepravedno potisnut u dječiju književnost, iako ima veliki potencijal i za srednjoškolce, posebno u pisanju dramskih tekstova i scenarija.
Osvrnuvši se na istorijat jezika, Šušter ističe da je crnogorski jezik, nažalost, imao određene probleme, jer je negativan odnos prema narodnoj književnosti uslovio njegov nepovoljan položaj.
-Istakla je ulogu Vuka Karadžića, koji je modernizovao jezik naišavši na otpor, i ustvrdila da su njegove jezičke reforme bile i estetski motivisane, a da se sve dešavalo u složenom društveno-političkom kontekstu XIX vijeka.
Šušter je zaključila da, u suštini, narodna književnost i jezik kojim je napisana zaslužuju više poštovanja i prostora u obrazovanju.
Književno veče je muziciranjem na harmonici oplemenio barski virtuoz, profesor Safet Drljan-zaključak je saopštenja.
.jpg)